CHOLESTEROL – podstawowy metabolit wątroby

 
Cholesterol, czyli 3 beta cholest-5-en-3ol – to substancja o konsystencji twardej woskowatej masy, topiącej się w 149°C.
Występuje u ssaków i u ludzi dorosłych w ilości około 150 – 200 g, jako , cholesterol całkowity (wolny + zestryfikowany).
Z czego jest wytwarzany w ustroju?
Cholesterol jest wytwarzany w organizmie z grup 2-karbono-octanowych pochodzących z przemiany węglowodanów (cukrów), tłuszczy i niektórych białek. Najpierw powstaje szkielet skwalenu, a ten jest przekształcany w cholesterol przy udziale odpowiednich enzymów.

W jakich narządach jest wytwarzany i gdzie jest go nawięcej ze względów fizjologicznych?
Najwięcej cholesterolu powstaje w wątrobie – do 85%, następnie w jelicie cienkim ok. 8-9%, w skórze do 5%.
Szczególnie dużo cholesterolu znajduje się w mózgu i rdzeniu kręgowym ( ok. 40g), następnie w wątrobie, osoczu krwi, jelicie cienkim, korze nadnerczy, skórze i w ścianach wszystkich komórek. Jak ten związek jest wykorzystywany powiemy poniżej.

1. Prekursor ważnych biologicznie substancji
Cholesterol jest związkiem wyjściowym (prekursorem) wytwarzanych w organizmie kwasów żółciowych, hormonów sterydowych (kortykosteron, kortyzol), hormonów kory nadnercza (glikokortykoidy i mineralokortykoidy), hormonów męskich (androgeny), aldosteronu i testosteronu, hormonów żeńskich (estrogenów) estronu, estradiolu, gestagenów – m. in. progesteronu.

2. Składnik lipoprotein
Cholesterol – związek lipidowo-białkowy umożliwiający transport tłuszczu
Cholesterol wchodzi w skład lipoprotein, które są połączeniami lipidowo-białkowymi, umożliwiającymi nierozpuszczalnym w wodzie związkom tłuszczowym przemieszczanie się z osocza do komórek i w odwrotnym kierunku z tkanek do wątroby. Znane są cztery główne lipoproteiny występujące w osoczu krwi, a mianowicie VLDL – lipoproteina
o bardzo małej gęstości, powstająca w wątrobie i jelicie cienkim; przejściowa lipoproteina o pośredniej gęstości IDL, z której powstaje lipoproteina LDL o małej gęstości i niezależnie od poprzednich, powstająca w wątrobie lipoproteina HDL o dużej gęstości. Wszystkie wymienione lipoproteiny związane są z przemianami i transportem cholesterolu VLDL i LDL – np. transportują egzogenny cholesterol.

Zły i dobry cholesterol
Stężenie we krwi lipoproteiny LDL – bogatej w estry cholesterolu, ma ścisły związek z występowaniem miażdżycy i chorób serca – jest to tak zwany zły cholesterol. Bardzo ważna jest lipoproteina HDL posiadająca w swej strukturze dużo białka chemicznie innego niż w VLDL i LDL. To odmienne białko zmienia całkowicie funkcje lipoproteiny. Powstaje dzięki niemu tzw. dobry cholesterol – HDL, który może usuwać cholesterol z różnych miejsc organizmu, nawet z płytek miażdżycowych. Stąd jego optymistyczna nazwa.

3. Niezwykła lipoproteina (a)

W 1962 roku Blumberg i współpracownicy wyizolowali z krwi ludzkiej lipoproteinę (a) – zbliżoną do lipoproteiny LDL, lecz mającą dołączoną glikoproteinę zwaną apoproteiną (a). Amerykańscy uczeni – dr M. Rath oraz prof. L. Pauling (dwukrotny laureat Nagrody Nobla) ogłosili kilka prac w których udokumentowali, że lipoproteina (a) występuje wyłącznie u gatunków ssaków pozbawionych zdolności syntetyzowania kwasu askorbowego (witaminy C) – wskutek braku w wątrobie specyficznego enzymu. Gatunkami ssaków z tym defektem są: człowiek (homo sapiens), goryl (Gorilla gorilla), orangutan (Pongo pygmaeus), szympans (Pan troglodytes), świnka morska (Cavia porcellus) oraz gatunek owocożernego nietoperza – Chiroptera. Tysiące gatunków pozostałych ssaków, wytwarzających znaczne ilości witaminy C, nie wytwarzają lipoproteiny (a), która ma łatwość wiązania się z śródbłonkami naczyń krwionośnych i tworzenia złogów inicjujących proces miażdżycowy (atherosclerosis).

4. Cholesterol endogenny i pokarmowy

Obok cholesterolu wytwarzanego w ludzkim organizmie – tzw. endogennego lub natywnego – wprowadzany jest do organizmu również cholesterol z pokarmów, tzw. egzogenny. Cholesterol ten jest wyłącznie pochodzenia zwierzęcego, a jego zawartość w różnych produktach mięsnych oscyluje wokół dużych wartości. Cholesterol ten występuje w postaci wolnej lub estryfikowanej, w połączeniu z różnymi kwasami tłuszczowymi. Wchłania się on w jelicie cienkim i jest z krwią przesyłany do wątroby. Wątroba wykorzystuje częściowo ten cholesterol do włączenia do lipoprotein osocza krwi. W organizmie jest tzw. sprzężenie zwrotne, które sprawia że cholesterol pokarmowy hamuje wytwarzanie proporcjonalnej ilości cholesterolu natywnego. Ale zbytni nadmiar cholesterolu pokarmowego, trwający zbyt długi czas wywołuje w organizmie stan hipercholesterolemii zagrażający miażdżycą. Generalnie – im więcej spożywamy tłuszczów i węglowodanów (związków cukrowych) – tym więcej cholesterolu jest wytwarzane w organizmie.

5. Od czego zależy poziom cholesterolu?

Poziom cholesterolu w organizmie zależy od wielu różnorodnych czynników. Tu wymieniam najważniejsze:

- właściwie dobrana dieta,

- częstotliwość posiłków,

- częstotliwość ćwiczeń fizycznych,

- stopień nasilenia sytuacji stresowych,

- indywidualne uwarunkowania genetyczne

Zła dieta przyspiesza miażdżycę
Warto w tym kontekście rozwinąć czynnik, jakim jest dieta i zauważyć we współczesnym jadłospisie kupowane w sklepach pokarmy sporządzone fabrycznie do szybkiego spożycia (tzw. z ang. fast food) – generalnie potęgujące wytwarzanie cholesterolu. Są to pokarmy smażone, grilowane, opiekane nad ogniem – zawierające dużą ilość nasyconych kwasów tłuszczowych oraz duże ilości cholesterolu. Pokarmy te są przetwarzane przemysłowo często w celu nadania im wysokiej trwałości oraz nienaturalnych cech smakowych i zapachowych – dlatego zawierają liczne syntetyczne konserwanty, barwniki, emulgatory, związki zapachowe, itp. Ponadto mogą zawierać duże ilości cukru krystalicznego lub syntetyczne słodziki, a także nadmiar prostych węglowodanów – np. dodatku mąki pszennej, czy produktów skrobiowych.

Należy również zwrócić uwagę na przyjmowane leki, szczególnie te które zmieniają metabolizm tłuszczu w organizmie. W tym celu należy skonsultować się z lekarzem specjalistą. Ponadto należy ograniczyć do minimum spożycie napoi alkoholowych oraz zawierających nikotynę papierosów.

Doc. dr hab. farm. Aleksander Ożarowski

źródło: pfm.pl