Decyzja MEN w sprawie Ośrodków Wychowawczych.

Zmiana w projekcie rozporządzenia regulującego m.in. funkcjonowanie specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych 

W związku z licznymi pytaniami w sprawie dalszego funkcjonowania specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, Ministerstwo Edukacji Narodowej informuje o zmianie w projekcie rozporządzenia regulującego m.in. funkcjonowanie specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych.

W trakcie trwających konsultacji społecznych dotyczących projektów rozporządzeń w zakresie kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, poradnictwa i pomocy psychologiczno-pedagogicznej, Rzecznik Praw Dziecka, partnerzy społeczni, Zespół ds. Edukacji, Kultury i Sportu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, a także dyrektorzy i nauczyciele specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych zgłaszali uwagi do proponowanego zapisu § 23 projektu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach, wnioskując o dopisanie wychowanków z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim do wskazanego w tym przepisie katalogu. Uzasadnieniem tych wniosków są obawy środowiska oświatowego, że niewłaściwa interpretacja tego zapisu przez samorządy może skutkować wstrzymaniem naboru do specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z lekkim upośledzeniem umysłowym i w konsekwencji – likwidacją tych placówek.

W związku z tym Ministerstwo Edukacji Narodowej – mając  na względzie przede wszystkim dobro dzieci – przyjmuje zgłoszone w tym zakresie uwagi i wprowadzi zmianę w projekcie rozporządzenia, uwzględniającą wspomniane wnioski dotyczące możliwości przyjmowania do specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych również dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim.

Projektowany zapis § 23 będzie zatem stanowił:

„§ 23. 1. Specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze są prowadzone w szczególności dla dzieci i młodzieży:

1)   niesłyszących i słabosłyszących;

2)   niewidomych i słabowidzących;

3)   z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją;

4)  z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera;

5)   z niepełnosprawnościami sprzężonymi;

6) z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym.

2. Do specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych mogą być przyjmowane  również dzieci i młodzież:

1)  z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim,

2) z innym rodzajem niepełnosprawności niż przeważająca w danym ośrodku,

w przypadku gdy w miejscu ich zamieszkania brak jest oferty edukacyjnej zapewniającej im specjalną organizację nauki i metod pracy, dostosowaną do ich indywidualnych możliwości i potrzeb psychofizycznych."

Ministerstwo Edukacji Narodowej wyjaśnia, że projektując zmiany w § 23 wspomnianego rozporządzenia, poprzez zastosowanie w tej regulacji określenia wskazującego dla jakich grup dzieci, które nie mogą uczęszczać do szkoły w miejscu zamieszkania „w szczególności" prowadzone są specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, nie ograniczało możliwości korzystania przez uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim z edukacji w tych placówkach. Zapis „w szczególności" oznacza bowiem, że szczególnie rekomendowane formy kształcenia w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych dotyczą – w przypadku dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym – tych, których stopień upośledzenia umysłowego zdiagnozowano jako umiarkowany i znaczny. W przypadku uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim nie jest to forma kształcenia szczególnie rekomendowana z uwagi na to, że możliwych form edukacji dla dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim jest wiele. Uczniowie ci mogą realizować obowiązek szkolny lub obowiązek nauki w szkołach specjalnych, w szkołach z oddziałami specjalnymi, w szkołach integracyjnych, w szkołach z oddziałami integracyjnym, a także w szkołach ogólnodostępnych.

Nauka w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym jest również jedną z dostępnych dla nich form edukacji – zawsze jednak najpierw musi być spełniony warunek, że z powodu swej niepełnosprawności dzieci te nie mogą uczęszczać do szkoły w miejscu zamieszkania.

Proponowany zapis § 23 sygnalizował taki właśnie, istniejący obecnie stan faktyczny w zakresie oferty edukacyjnej dla tej grupy dzieci, co jedynie wskazywało prawidłowy punkt ciężkości w zakresie adresatów oddziaływań specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych. Są nimi – jeśli chodzi o niepełnosprawność intelektualną – w szczególności dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym, realizujący odrębną podstawę programową  kształcenia ogólnego, dostosowaną do ich możliwości psychofizycznych, w oparciu o indywidualny program edukacyjny.

Należy również wyraźnie podkreślić, że decyzję w sprawie wyboru szkoły zawsze podejmują rodzice (opiekunowie prawni) ucznia. Jeżeli dziecko posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim, rodzice mogą wybrać dla niego szkołę ogólnodostępną, integracyjną lub specjalną.  Jeżeli natomiast okaże się, że z powodu swej niepełnosprawności nie może ono uczęszczać do szkoły w miejscu zamieszkania, rodzice mogą podjąć decyzję o kształceniu go w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym.

Z tego właśnie powodu Ministerstwo Edukacji Narodowej, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom środowiska oświatowego, uwzględniło zgłoszone uwagi i wprowadziło zmianę w projekcie rozporządzenia wskazując, że do specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych mogą być przyjmowane  również dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, w sytuacji, gdy w miejscu ich zamieszkania brak jest oferty edukacyjnej zapewniającej im specjalną organizację nauki i metod pracy, dostosowaną do ich indywidualnych możliwości i potrzeb psychofizycznych.

Należy jednak wyraźnie podkreślić, że kierowanie dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim do tych placówek powinno zawsze odbywać się w oparciu o wymienione wyżej kryteria, w szczególności zaś te, które mówią, że wychowankami specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych powinny być dzieci i młodzież, które z powodu niepełnosprawności nie mogą  realizować obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w szkołach w miejscu zamieszkania. Tylko w takiej sytuacji znajduje uzasadnienie potrzeba kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w wyodrębnionych ośrodkach, przy ograniczonym kontakcie z grupą rówieśniczą i rodziną. Jednakże zasadą powinna być jak najszersza i jak najpełniejsza integracja tych dzieci z otwartym środowiskiem społecznym, co sprzyja ich rozwojowi i zwiększa szanse edukacyjne i społeczne tych dzieci.