Edukacja włączająca według Programu Pilotażowego miasta Warszawy

Szukałem długo, czegoś “polskiego” co przybliżyłoby temat nam Polakom. Oczywiście popełniłem bląd już na starcie, bo jezeli czegoś u nas nie ma, to …znajdziemy jedynie jakąś teorię.

Udało się jednak znaleźć dokumentację po Warszawskim Pilotażowym Projekcie Włączania Uczniów. Wydał mi się na tyle ciekawy, że pozwoliłem sobie na jego umieszenie.

 

Pracownia Wspomagania Rozwoju i Integracji

przy współpracy Prof. Diane Ryndak

University of Florida

Pilotażowy projekt włączania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi do szkół ogólnodostępnych w lokalnym środowisku.

I. Cel projektu:

1. Opracowanie systemowych rozwiązań i lokalnych strategii dla wspierania edukacji uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych w oparciu o zasoby kadrowe i doświadczenia placówek integracyjnych i specjalnych.

2. Stopniowy przepływ uczniów niepełnosprawnych z indywidualnego nauczania i szkolnictwa specjalnego do najmniej ograniczającego środowiska jakim są szkoły ogólnodostępne.

Cele szczegółowe:

1. Przygotowanie szkół ogólnodostępnych do przyjęcia i kształcenia uczniów niepełnosprawnych (merytoryczne, techniczne, organizacyjne, społeczne)

2. Przebudowa systemu wsparcia i pomocy psychologiczno-pedagogicznej tak, by była ona dostępna w miejscu edukacji dziecka.(pedagodzy specjalni w szkołach ogólnodostępnych , większe zasoby specjalistów)

3. Tworzenie wspólnej płaszczyzny porozumienia i współpracy szkoły, , uczniów, rodziców oraz specjalistów na rzecz wyrównywania szans edukacyjnych.

II. Charakterystyka problemu:

Zgodnie z międzynarodowymi postanowieniami (dokumenty ONZ, Deklaracja madrycka, Traktat Amsterdamski, Deklaracja z Salamanki) edukacja włączająca jest kierunkiem priorytetowym w polityce oświatowej wszystkich krajów członkowskich OECD.

Włączenie oznacza edukację wspólną uczniów ze specjalnymi potrzebami z ich zdrowymi rówieśnikami i rodzeństwem w lokalnych placówkach oświatowych najbliżej jak to możliwe ich miejsca zamieszkania , przy jednoczesnym zabezpieczeniu koniecznego dla nich wsparcia.(technicznego, metodycznego, psychospołecznego,organizacyjnego)

W Polsce szacuje się (dane GUS) że 18-20% całej populacji uczniowskiej to dzieci i młodzież ze specjalnymi potrzebami , a więc tacy uczniowie którzy z różnych powodów wykazują znacznie większe trudności w uczeniu niż większość ich rówieśników.

Do grupy tych dzieci z pewnością zaliczyć można uczniów z różnymi rodzajami niepełnosprawności , a także z dysleksją, nadpobudliwością i chorobami przewlekłymi.

Oznacza to że w każdej szkole podstawowej , szczególnie dotyczy to szkól położonych w uboższych rejonach kraju, znajduje się liczna grupa dzieci wykazujących specjalne potrzeby edukacyjne, a to stanowi podstawę do zatrudnienia dodatkowej kadry. Zwiększona waga subwencji oświatowej przysługuje niepełnosprawnemu dziecku na zorganizowanie dla niego wsparcia niezależnie od miejsca edukacji.

Nie zawsze jest potrzeba i możliwość organizowania oddziału integracyjnego , ale w każdej szkole są uczniowie wymagający pomocy i wsparcia którym możemy stworzyć warunki do wyrównywania szans bez konieczności uczenia ich w szkolnictwie specjalnym , poza swoim środowiskiem społecznym.

Publikowane badania naukowe w Stanach Zjednoczonych od 1974 roku (zmiana prawodawstwa w USA – kierunek włączający w edukacji) w sposób jednoznaczny pokazują że 95% dzieci i młodzieży niepełnosprawnej wyłączonej raz ze swojego naturalnego środowiska szkolnego już nigdy tam nie powraca co oznacza również brak relacji w środowisku, jako osoby już dorosłej.

Odpowiednia organizacja środowiskowego zakresu usług może spowodować że uczestnictwo w życiu rówieśniczym , rodzinnym , edukacyjnym, społecznym będzie możliwe.

Biorąc pod uwagę sprzyjające przepisy prawne – wspólna podstawa programowa, wspólne statuty szkół , możliwość konstruowania zindywidualizowanych programów, subwencję na dziecko niepełnosprawne ( a nie placówkę) możemy w stosunkowo krótkim czasie włączyć najliczniejszą grupę dzieci niepełnosprawnych tj. z lżejszymi niepełnosprawnościami i upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim.

Włączenie tej grupy na wczesnym etapie ma szanse zaowocować zarówno w wieku dorastania jak i życiu dorosłym większą ich samodzielnością, niezależnością i trwałymi relacjami w ich społecznym otoczeniu.

Te innowacyjne zmiany w podejściu do kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami będą wymagały od władz samorządowych budowania systemu wsparcia.

Jak zorganizować pomoc dla szkól ogólnodostępnych w których są uczniowie ze specjalnymi potrzebami ?

1. Przyjąć kierunek lokalnej polityki oświatowej – szkoły mają obowiązek przyjmować wszystkich uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ze swojego obwodu i zabezpieczyć ich potrzeby.W szczególny sposób zorganizować pomoc i przepływ informacji przy przechodzeniu z jednego etapu edukacyjnego na kolejny.(z przedszkola do szkoły podstawowej, szkoły podstawowej do gimnazjum itd.)

2. Zmniejszać liczebność klas w których uczą się takie dzieci , na wszystkich poziomach edukacji.

3. Przeprowadzać jak najpełniejszą diagnozę problemów dziecka i rodziny dokonywaną w środowisku szkolnym, z uwzględnieniem koniecznych zmian w tym środowisku. ( Diagnoza dokonywana z udziałem tych osób które będą realizować edukację z dzieckiem i mają rzeczywisty wpływ na wychowanie i nauczanie- nauczyciele, rodzice , rówieśnicy dobra diagnoza funkcjonalna określająca charakter pomocy)

4. Konstruować zindywidualizowany program nauczania ( jeżeli jest taka potrzeba) w oparciu o diagnozę jasno określający cele nauczania dla konkretnego ucznia , zadania programowe i treści do realizacji na dany rok szkolny. Określenie kto za co jest odpowiedzialny i ewaluacja programu.

5. Tworzyć w szkołach zespoły edukacyjne ( nauczyciel ogólny, specjalny, rodzice, specjaliści) które będą odpowiedzialne zarówno za diagnozę, indywidualny program , określenie rodzaju wsparcia dla poszczególnych uczniów , jak i osiągnięcia.

6. Stworzyć zasady współpracy z istniejącymi na najbliższym terenie placówkami integracyjnymi i specjalnymi w których pracują specjaliści mogący stanowić zaplecze kadrowe dla edukacji włączającej, a także poradnią psychologiczno-pedagogiczną.

7. Tworzyć lokalne ośrodki wspierania edukacji włączającej , gdzie samorząd zatrudniałby potrzebnych specjalistów. Rola specjalistów miałaby polegać na wsparciu ukierunkowanym na integrowanie dziecka ze zdrowymi rówieśnikami w naturalnym środowisku , a nie jak dotychczas pracy reedukacyjnej czy wyrównawczej. ( Ma to miejsce w wielu krajach o zaawansowanym procesie integracji )

Przewidywane efekty edukacji włączającej dla całego systemu

o Zmniejszy się liczba uczniów edukowanych w systemie specjalnym i indywidualnym nauczaniu i wynikające z tego koszty społeczne.

o Nauczyciele nabędą nowych ważnych kompetencji dydaktycznych i wychowawczych w pracy z grupami zróżnicowanymi.

o Skutki finansowe (racjonalizacja wydatków – policzyć koszty finansowe kształcenia uczniów w dotychczasowym układzie i po zmianie : transport , subwencja, specjaliści)

Formy	Koszty	Efektywność
Nauczanie indywidualne	Bardzo wysokie	Wykluczenie, brak otoczenia społecznego
Kształcenie w szkolnictwie specjalnym	Wysokie	Mała , grupy jednorodne i kontakty w ramach tych grup,małe przygotowanie do samodzielności , trudności w transferze umiejętności do sytuacji realnych.
Kształcenie w systemie integracyjnym	Wysokie	Większa dydaktyczna i społeczna , wzorce od zdrowych rówieśników
Kształcenie w szkołach ogólnodostępnych	Niższe	Dydaktyczna w zależności od stopnia wsparcia, środowisko lokalne w którym dziecko przebywa i ma szanse budować realne relacje

o Uczniowie nie mający orzeczeń o niepełnosprawności , a mający specjalne potrzeby skorzystają z systemu wsparcia zbudowanego w samorządzie, większych kompetencji nauczyciela i zmian wprowadzanych w szkole.

o Uczniowie pełnosprawni zmienią postawy wobec niepełnosprawności skorzystają w wielu aspektach na obecności kolegów ze specjalnymi potrzebami (mentalnym, społecznym, edukacyjnym)

o Szkoły podniosą jakość świadczonych usług edukacyjnych wobec wszystkich uczniów, i staną się bardziej efektywne wychowawczo i dydaktycznie.

o Wspierane będzie zatrudnienie osób niepełnosprawnych poprzez z jednej strony ich większą samodzielność z drugiej strony poprzez zmianę nastawienia w środowisku społecznym.(kontakty wśród zdrowych rówieśników i dorosłych, osoba niepełnosprawna członkiem społeczności)

V. Koszty:

Srodki własne,

Subwencja oświatowa,

Środki uzyskane z PFRON ?

Środki unijne ?