Składniki mineralne według Jamesa Balcha

 

Poza witaminami nasz organizm potrzebuje również śladowych ilości pierwiastków w postaci składników mineralnych. Może już słyszałeś o potrzebnych pierwiastkach, dowiadując się o „braku żelaza we krwi", o przeciwkaszlowych kroplach z cynkiem i o tym, że „wapń wzmacnia zęby i kości". Inne niezbędne dla nas pierwiastki, o których może jeszcze nie słyszałeś, to mangan, miedź, jod, magnez, fosfor, chrom i molibden. Dwa pierwiastki śladowe, które omówimy ze względu na ich właściwości antyoksydacyjne, to selen i cynk.

A teraz powiesz: „Zaczekaj chwilę. Czy to nie są metale? Czy masz na myśli żelazo, jak w garnkach mojej babci? I miedź w rurach pod moim zlewem?". W zasadzie tak. Pierwiastki w postaci minerałów to skały i metale, ale mówimy o dostarczeniu kilku cząsteczek tych minerałów, dostępnych dla każdej komórki organizmu, a nie o kawałach skały wapiennej czy tacach na owoce. I nie dostarczysz żelaza organizmowi przez połykanie żelaznych opiłków. Możesz te pierwiastki przyswoić jedynie wówczas, kiedy zostaną zaczerpnięte z ziemi przez rosnące w niej rośliny. One z kolei przekształcają pierwiastki w postać organiczną, którą może już wykorzystać twój organizm.

CHROM

Chrom i poziom insuliny

Chrom poprawia tolerancję glukozy i obniża poziom insuliny. Zwiększa również skuteczność insuliny.

Żywność bogata w chrom

Do produktów żywnościowych bogatych w chrom należą: drożdże piwne, groszek w strąkach, ogórki, produkty z soi, cebula, czosnek i zielona żywność.

MIEDŹ

Chociaż wysoki poziom miedzi w organizmie może spowodować stany chorobowe związane z działaniem oksydacyjnym, do utrzymania prawidłowej obrony antyoksydacyjnej konieczny jest optymalny poziom tego pierwiastka, a z kolei często występujący niedobór miedzi zwiększa stres oksydacyjny. Niedobór miedzi wiąże się z niedoborem miedziowej dysmutazy ponadtlenkowej (ang. copper superoxide dismutase – Cu SOD) w systemie obrony antyoksydacyjnej, która bierze udział w przerwaniu łańcucha zdarzeń wywołanych przez wolne rodniki.

Miedź i układ sercowo-naczyniowy

Miedź ma również wpływ na prawidłowy stan układu sercowo-naczyniowego. Niedobór miedzi wywołuje uszkodzenie oksydacyjne serca i wątroby. Istnieją dane wskazujące na to, że słaby układ obrony antyoksydacyjnej serca odpowiada za wysoki stopień uszkodzenia oksydacyjnego serca w warunkach niedoboru miedzi.

Miedź ochrania komórki skóry przed promieniowaniem nadfioletowym

W połączeniu z selenem miedź chroni komórki skóry przed promieniowaniem nadfioletowym.

Miedź i niedokrwistość

Niedokrwistość wiąże się z niedoborami zarówno miedzi, jak selenu.

MANGAN

Mangan jest bardzo ważnym pierwiastkiem i wespół z miedzią i selenem odgrywa podstawową rolę w antyoksydacyjnym systemie enzymatycznym dysmutazy ponadtlenkowej.

MAGNEZ

Jakie jest działanie magnezu

Magnez jest to pierwiastek biorący udział w wytwarzaniu krwinek białych, które mają ogromne znaczenie w zwalczaniu zakażeń i innych chorób. Łączy się on również z krwinkami czerwonymi. W połączeniu z wapniem i fosforem zapewnia prawidłową, mocną budowę zębów i kości. Pomaga w wykorzystaniu witamin B i E, tłuszczów, wapnia i innych pierwiastków.

Jakie są źródła pokarmowe magnezu

• Figi

• Jabłka

• Migdały

• Morszczyn

• Nasiona soi

• Ryż

• Sezam

• Warzywa zielonoliściaste surowe/gotowane

Zalecana dawka magnezu wynosi 750-1000 miligramów.

POTAS

Skutki niedoboru potasu w organizmie

Niedobór potasu wywołuje określone objawy. Niski poziom potasu w organizmie powoduje gorsze utlenienie tkanek. Często dochodzi do gromadzenia w organizmie wody, co wskazuje na powikłania ze strony nerek. Częstym objawem jest obrzęk okolicy kostek, świadczący o niedotlenieniu tkanek. Przy niskim poziomie potasu mózg również źle funkcjonuje. Szczególnie wrażliwy na niedobór potasu jest móżdżek. Dochodzi do utrudnienia czynności ruchowych i zaburzenia równowagi. Praca umysłowa jest utrudniona. Częstym objawem są bóle głowy. Przy braku potasu dochodzi do zaburzeń ruchów perystaltycznych jelit. Powoduje to nad-kwasotę, z objawami zgagi. W rzeczywistości z niedoborem potasu wiąże się zakwaszenie całego organizmu. „Inne jeszcze objawy niedoboru potasu to suchość i wykwity skóry, pogorszenie pamięci, zaparcie, depresja, osłabienie szybkości odruchów, nerwowość, czasami nie dające się zaspokoić pragnienie, zmienna czynność i niemiarowość serca, podwyższenie poziomu cholesterolu, bezsenność, niskie ciśnienie krwi, szybkie męczenie się i osłabienie mięśni".

Ponadto potas jest pierwiastkiem niezbędnym dla czynności nadnerczy – ważnych gruczołów wydzielania wewnętrznego, stanowiących podstawę sytemu zwalczania stresu.

Źródła potasu

Potas występuje głównie w produktach zielonych, warzywach i zbożach. Niestety, ziania zbóż spożywanych przez społeczeństwa krajów rozwiniętych gospodarczo pozbawione są przeważnie zewnętrznej otoczki, a większość potasu i innych ważnych substancji zostaje usunięta razem z tą otoczką w trakcie mielenia, które pozostawia w ziarnach głównie skrobię. Oczywiście możliwe jest uzupełnianie potasu.

Źródła pokarmowe potasu to nabiał, ryby, owoce, warzywa strączkowe, mięso, drób, warzywa i pełne ziarna. Szczególnie duże ilości potasu występują w morelach, owocach awokado, bananach, palonej melasie, drożdżach piwnych, daktylach, glonach morskich, figach, suszonych owocach, czosnku, orzechach, ziemniakach, rodzynkach, dyni olbrzymiej, grzybach drożdżopodobnych, otrębach pszennych".

„Rosimy zawierające potas to: kocimiętka, chmiel, skrzyp, pokrzywa, liście babki, czerwona koniczyna, szałwia i tarczyca (Scutellaria)".

SELEN

Co to jest Selen i gdzie się znajduje?

Selen jest metalem, o którym nie mogłeś wiele słyszeć. Występuje na całym świecie, ale w bardzo małych ilościach i najczęściej w połączeniu z innymi meta-lami.Traktowany jest jako możliwe źródło skażenia środowiska, nie z powodu swojej toksyczności, ale ponieważ w połączeniu z siarką tworzy toksyczne związki. Nie dostrzega się go, ale znajduje się on w różnych domowych urządzeniach. Na przykład, czy posiadasz transformator, który zamienia prąd zmienny (z kontaktu w ścianie) na prąd stały (może do ładowania baterii w zabawkach twoich dzieci albo w bezprzewodowym telefonie)? Wewnątrz tego małego pudełeczka znajduje się obwód z selenem, który wykonuje tę pracę. Selen wykazuje wyjątkową właściwość zamiany jednego rodzaju energii w inny. Stosuje się go także w płytach do wykorzystania energii słonecznej, ponieważ może zamienić światło słoneczne bezpośrednio w elektryczność. Z tego samego powodu stosuje się go w różnych rodzajach fotokomórek, jak liczniki na światło czy elektryczne kamery. Dość interesujący jest fakt, że kiedy spojrzysz na tablicę pierwiastków, zobaczysz, że selen należy do grupy tlenowców. Dopiero w roku 1990 selen został uznany za niezbędny pierwiastek śladowy przez amerykański Urząd ds. Żywności i Leków (FDA).

Korzystne właściwości antyoksydacyjne selenu

Podstawową korzyścią wynikającą z właściwości antyoksydacyjnych selenu jest jego udział w produkcji enzymu peroksydazy glutationowej. Wszystko, co musisz wiedzieć o peroksydazie glutationowej, znajduje się w podrozdziale „Enzymy" (s. 146), wiec nie będę ponownie tego wyjaśniał. Ważną cechą tego enzymu jest zatrzymywanie oksydacji tłuszczów, zwłaszcza cholesterolu LDL. Oznacza to zmniejszenie procesu uniedrożniania tętnic, liczby chorób serca i zgonów. Doskonale! Kolejne badania wykazały, że chorobie serca towarzyszy niedobór peroksydazy glutationowej, związany z niedostateczną ilością selenu, koniecznego do jej produkcji. Dostarczenie selenu przywraca prawidłowe przemiany. Wyniki doświadczenia przeprowadzonego przez drą Avirama w Centrum Medycznym Rambam w Haifie, w Izraelu, opublikowane w styczniu 1998 roku, wykazywały, że dawka uzupełniająca selenu wywoływała zwiększenie aktywności glutationu o około 33%, co prowadziło do zmniejszenia o 46% oksydacji LDL. Innymi słowy, selen zmniejsza o połowę ilość cholesterolu przygotowanego do wytworzenia blaszek miażdżycowych. Przy dostatecznej ilości selenu funkcja glutationu przebiega prawidłowo i nie ma już warunków do powstania choroby sercowo-naczyniowej. Niestety, szkody wywołane przez dokonane już zaburzenie sercowo-naczyniowe nie mogą ulec tak łatwo likwidacji, więc nie spodziewaj się, że problem ten można bez trudu rozwiązać. Ale gdyby to była jedyna przyczyna zastosowania dawek uzupełniających selenu, i tak warta byłaby każdych pieniędzy. Tylko przez to jedno selen może uratować ci życie.

Nie jest to jedyny pożytek z selenu. Współdziałając z witaminą E, wzmacnia nasz układ odpornościowy oraz czynność tarczycy i utrzymuje w zdrowiu serce, wątrobę i trzustkę. Dodanie cynku do tych dwóch składników powoduje zmniejszenie powiększonego gruczołu krokowego. Stwierdzono również, że u alkoholików selen ochrania wątrobę przed powstaniem marskości. Ponieważ w nasieniu męskim stwierdza się duże stężenie selenu, uważa się, że ma on wpływ na płodność. Możesz zastosować za dużą dawkę tego pierwiastka, ale objawy zatrucia selenem są trudne do stwierdzenia, mogą być nimi kruchość i łamliwość włosów i paznokci, dolegliwości ze strony wątroby i nerek, wreszcie wystąpienie żółtaczki.

Prawidłowe dawkowanie

Jeśli wystąpią powyższe powikłania, należy zmniejszyć dawkę selenu. Dawki do 700 mikrogramów dziennie uznane są za bezpieczne, nawet przy dłuższym stosowaniu. Normalnie dawki wynoszą 200 mikrogramów dziennie i jeśli nie będziesz zjadał codziennie pietruszki z uprawy o powierzchni kilku akrów, nie otrzymasz w pożywieniu odpowiedniej ilości selenu.

Gdzie występuje selen

Produkty żywnościowe zawierające selen to mięso, ryby i różne ziarna. Selen występuje także w drożdżach piwnych, brokułach, morszczynie, cebuli i melasie. Lista roślin zawierających selen jest dość długa i obejmuje lucernę, pietruszkę, czosnek, korzeń żeń-szenia i owoce głogu.

SIARKA

Gdzie występuje siarka i jakie jest jej działanie

Produkty żywnościowe zawierające siarkę, jak czosnek, cebula, pory, szczypiorek i szalotka, są silnymi antyoksydantami. Stephen L. DeFelice, człowiek, który utworzył termin „neutraceuticals" (substancje neutralizujące), wierzy, że czosnek dzięki zawartości dużej ilości siarki potrafi powstrzymać rozwój raka. W badaniu naukowym, wykonanym w Memoriał Sloan-Kettering Cancer Center w Nowym Jorku, poddano świeże komórki raka gruczołu krokowego człowieka działaniu S-allimerkaptocysteiny (SAMC), związku siarki, który powstaje w miarę starzenia się czosnku. Stwierdzono, że szybkość rozwoju komórek raka uległa zmniejszeniu 2-4 razy w porównaniu z próbą kontrolną. Najlepszym rodzajem czosnku jest Kyolic – wyciąg ze starego czosnku.

Ważne związki siarki zwalczające raka

Ważne związki siarki, które pomagaj ą organizmowi zwalczać raka, są następujące:

• Indole – czynniki blokujące raka.

• Izotiocyjaninany – blokują i hamują działanie komórek nowotworowych.

• Tiole – substancje odżywcze zawierające siarkę.

• Cysteina – aminokwas zawierający siarkę.

• Glutation – aminokwas zawierający siarkę.

Źródła pokarmowe siarki

Produkty żywnościowe zawierające siarkę są następujące:

• Jaja.

• Ziarna, kiełki pszenicy, potrawa z mieszanych ziaren zbóż, kiełków pszenicy, suszonych owoców, orzechów i miodu, owsianka.

• Warzywa – lucerna, szparagi, brokuły, brukselka, kapusta, kalafior, chrzan, zielone części gorczycy.

• Owoce – figi, dojrzała papaja, ananas.

• Orzechy i nasiona – migdały, orzechy nanerczowe.

• Warzywa strączkowe – cieciorka, soczewica.

Siarka zapobiega glikacji krwi

W organizmie siarka zapobiega glikacji (karmelizacji) krwi. Podobnie jak ty, podgrzewając cukier na ogniu, „topisz" go do postaci karmelu, organizm spala spożywane tłuszcze i cukry za pomocą własnego źródła ciepła, w efekcie tego krew staje się ciemniejsza i bardziej gęsta (jak syrop) i uszkadza biochemicznie komórki ciała. A więc jedzenie produktów zawierających siarkę tak często, jak to jest możliwe, to bardzo ważna sprawa.

CYNK

Co trzeba wiedzieć o cynku

Cynk? Prawdopodobnie zauważyłeś, że niektóre preparaty multiwitaminowe i krople przeciwkaszlowe są reklamowane na etykiecie informacją, iż zawierają także cynk. U jednego ze sprzedawców widziałem nawet plakat z rysunkiem prysznica spryskującego gardło lekiem zawierającym cynk, trochę zastanawiający, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że cynk to metal. Co powinniśmy wiedzieć na ten temat, jeśli mamy kupować produkty zawierające cynk?

Wiadomo już dużo. Cynk wywiera wszechstronny wpływ na całe ciało. W naszej dyskusji najważniejszy jest fakt, że jest on podstawą ponad 200 enzymów, w tym dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) i enzymów odpowiedzialnych za produkcję DNA i RNA. Ma również udział w strukturze błony komórki i w połączeniach utrzymujących razem specyficzne geny w cząsteczce DNA. Połączenia te nazywają się „palcami cynku". Przyznaję, że brzmi to jak nazwa komiksu z czarnymi charakterami, ale w rzeczywistości są to terminy dobrze znane w genetyce.

Oprócz działania antyoksydacyjnego, cynk pobudza układ odpornościowy na poziomie komórkowym i zwiększa liczbę limfocytów T, które zwalczają zakażenia. Jest niezbędny do wzrostu wszystkich komórek i przyspiesza gojenie się ran. Cynk może nawet wyleczyć owrzodzenie żołądka. Dzięki działaniu przeciwzapalnemu pomaga w leczeniu trądzika i zapalenia stawów. Stwierdziłem także, że cynk jest skuteczny w leczeniu łuszczycy. Jest potrzebny do prawidłowego działania zmysłów smaku, zapachu i wzroku i odgrywa ogromną rolę w rozwoju i czynności męskich narządów płciowych i gruczołu krokowego. Wspomaga również działanie pewnych substancji stosowanych na porost włosów, chociaż sam nie wykazuje takiej właściwości.

Poziom cynku zaczyna się obniżać w miarę starzenia się, co skłania nas do przyjęcia poglądu, że jest on związany z licznymi chorobami starszego wieku. Z jednej strony, spadek poziomu cynku jest równoległy do obniżenia wydolności układu odpornościowego towarzyszącego starzeniu się. Już to samo mogłoby wytłumaczyć, dlaczego pewne schorzenia dotyczą ludzi starszych, a oszczędzają młodych. Powstają wówczas warunki do zmian zwyrodnieniowych, gdyż uszkodzone tkanki nie mogą liczyć na uzdrawiające właściwości cynku.

Cynk i przeziębienia

Jeśli chodzi o wpływ cynku na przeziębienia, stwierdzono, że skraca on czas choroby. Jeśli rozpoczniesz stosowanie pastylek z cynkiem do ssania co 2 godziny, gdy już stwierdzisz pierwsze objawy, choroba może zakończyć się po 4 dniach, zamiast trwać 8-9 dni.

W niektórych badaniach nie uzyskano takich wyników, ale istnieją przynajmniej trzy, które je potwierdziły. Połykanie cynku w pigułkach nie ma takiego wpływu; skuteczne jest bezpośrednie działanie cynku na zakażone tkanki, przyjmowanego w postaci pastylek do ssania. Uważa się, że cynk niszczy wirusy powodujące przeziębienie, ale gojący wpływ na podrażnione tkanki wiązany jest raczej z jego działaniem antyoksydacyjnym.

Wiele objawów zespołu Downa można leczyć za pomocą cynku. Udowodniono, że cynk pobudza układ odpornościowy przez usprawnienie czynności tarczycy, funkcji krwinek białych i aktywności limfocytów.

Wykazano, że cynk usprawnia czynności naprawcze DNA w limfocytach uszkodzonych przez napromienianie. Zahamowanie wzrostu osoby z zespołem Downa może być także związane z niedoborem cynku. W jednym z badań z 22 dzieci, otrzymujących dawki uzupełniające cynku, 15 osiągnęło wyższy percentyl na wykresie wzrostu. Dzieci z zespołem Downa mają również powikłania związane z niedojrzałością krwinek czerwonych, które nie są w stanie przenosić tlenu. Uzupełnianie cynku wywołuje śmierć tych uszkodzonych krwinek, dzięki czemu organizm potrafi zastąpić je komórkami prawidłowymi.

W codziennym uzupełnianiu najbardziej słuszne jest stosowanie cynku w preparatach wielowitaminowych, zawierających składniki mineralne. Pomaga on we wchłanianiu witamin E i A. Wartościowe preparaty z reguły zawierają dostateczną ilość cynku. Zalecana dzienna dawka cynku wynosi 15 miligramów, ale dla dorosłych polecałbym 15-30 miligramów, dla dzieci 10 miligramów. Nasiona, drożdże piwne, otręby i kiełki pszenicy oraz „owoce morza" są przeważnie lepszym źródłem cynku niż warzywa.

Dawki cynku i niedobór cynku

Możliwe jest przyjęcie za dużej ilości cynku, ale oznaczałoby to 100 miligramów dziennie przez dłuższy okres. Przez krótszy czas organizm toleruje dawki nawet do 150 miligramów. Jednym ze skutków przedawkowania cynku jest zahamowanie wchłaniania miedzi. Uszkadza to produkcję miedziowo/cynkowej SOD i powoduje osłabienie układu odpornościowego. W celu utrzymania równowagi powinna być zachowana proporcja 10 jednostek cynku do l jednostki miedzi. Inne objawy nadmiaru cynku to nudności, wymioty i rozstrój żołądka. Dochodzi również do zahamowania funkcji cholesterolu HDL („dobrego") i podniesienie poziomu cholesterolu LDL („złego").

PIERWIASTKI ŚLADOWE

Pierwiastek	Główne objawy niedoboru	Źródła pokarmowe	Zawartość w całkowitej masie ciała dorosłego człowieka (%)
Wapń	Krzywica u dzieci, osteoporoza u dorosłych	Mleko, masło, ser, zielone liściaste warzywa, owoce cytrusowe	2,5
Chrom	Cukrzyca – początek choroby w wieku dorosłym	Drożdże piwne, czarny pieprz, wątroba, chleb pełnoziamisty, piwo	<0,01
Miedź	Niedokrwistość, zespół Menkesa	Zielone warzywa, ryby, ostrygi, wątroba	<0,01
Fluor	Próchnica zębów, możliwość osteoporozy	Fluorowana woda pitna, owoce morza, herbata	<0,01
Jod	Wole, kretynizm u noworodków	Owoce morza, ryby morskie, wodorosty morskie, sól jodowana, sól stołowa	<0,01
Żelazo	Niedokrwistość	Wątroba, nerki, zielone liściaste warzywa, żółtka jaj, suszone owoce, ziemniaki, melasa	0,01
Magnez	Nieregularna czynność serca, osłabienie mięśni, bezsenność	Zielone liściaste warzywa (surowe), orzechy, pełne ziarna zbóż	0,07
Mangan	Nie są znane	Rośliny strączkowe, zboża, zielone liściaste warzywa, herbata	<0,01
Molibden	Nie są znane	Rośliny strączkowe, zboża, wątroba, nerki, niektóre ciemnozielone warzywa	<0,01
Fosfor	Osłabienie mięśni, bóle kości, utrata łaknienia	Mięso, drób, ryby, jaja, suszona fasola i groch, produkty mleczne	1,1
Potas	Nieregularna czynność serca, osłabienie mięśni, zmęczenie, niewydolność nerek i płuc	Świeże warzywa, mięso, sok pomarańczowy, banany, otręby	0,10
Selen	Nie są znane u ludzi	Owoce morza, zboża, mięso, żółtka jaj, czosnek	<0,01
Sód	Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej płynów w organizmie (bardzo rzadko)	Sól stołowa, inne rodzaje naturalnie występujących soli	0,10
Cynk	Utrudnione gojenie ran, utrata łaknienia, zaburzenia rozwoju płciowego	Mięso, pełne ziarna zbóż, rośliny strączkowe, ostrygi, mleko	<0,01

 

Niedobór cynku powoduje osłabienie wzrostu, pogorszenie łaknienia, złe gojenie się ran, zaburzenia smaku, zapachu i wzroku i pojawienie się białych plamek na paznokciach. Może również wywołać letarg umysłowy i zahamowanie czynności gruczołów płciowych.

CYNK JEST PIERWIASTKIEM NIEZBĘDNYM

Cynk jest pierwiastkiem niezbędnym i znajduje się w większości tkanek organizmu. Wpływa na cały układ hormonalny i wszystkie gruczoły, a zwłaszcza gruczoł krokowy. Wspomaga ochronną funkcję układu odpornościowego. Działanie pobudzające odporność polega na wzmacnianiu działania limfocytów T – cytotoksycznych, wspomagających i supresorowych. Limfocyty T identyfikują antygeny i spieszą, żeby zaatakować i zniszczyć komórki zakażone lub komórki nowotworowe.

Źródła pokarmowe cynku:

• Ostrygi surowe, średniej wielkości (9-77 mg).

• Gicz wołowa, (9-77 mg).

• Kraby (4-8 mg).

• Kiełki pszenicy, 1/4 kubka (4-8 mg).

• Nasiona (pestki) dyni (3 mg).

• Nasiona zbóż przygotowane do jedzenia (3 mg).